طبق قوانین حاکم بر ثبت احوال ایران، والدین نمی‌توانند هر اسمی را برای فرزندان خود انتخاب نمایند، بلکه اسم انتخابی باید حتما با معیارهایی که حکومت درنظر گرفته، همخوانی داشته باشد. این مشکل اکثرا در میان خلق‌هایی مانند کوردها و ترک‌ها و عرب‌ها هست.
با تولد هر نوزاد، طبق قوانین باید حداکثر تا یک هفته نامی برای نوزاد انتخاب شده و والدین اقدام به گرفتن شناسنامه برای نوزاد نمایند. اما در ایران بارها اتفاق افتاده است که به دلیل ممنوعیت اسمی که والدین برای کودک انتخاب کرده‌اند، کودک تا ماهها و در مواردی حتی تا چندین سال از داشتن شناسنامه محروم بوده است.
طبق قوانین و دستورات حاکم بر ثبت احوال، والدین نمی‌توانند هر اسمی را برای فرزندان خود انتخاب نمایند، بلکه اسم انتخابی باید حتما با معیارهایی که حکومت در نظر گرفته است، همخوانی داشته باشد.
مشکل ممنوعیت اسامی بیشتر در میان خلق‌هایی مانند کوردها و ترک‌ها و عرب‌ها اتفاق می‌افتد. بسیاری از اسامی خلق‌های غیر فارس بویژه کوردها و ترک‌ها ممنوع بوده و والدین نمی‌توانند این اسامی را برای فرزندان خود انتخاب نمایند.
در انتخاب اسم کودک، باید حتما اسم انتخاب شده در میان اسامی مجازی که ثبت احوال تعیین کرده است، وجود داشته باشد.
ثبت احوال خود مجموعه‌ای از اسامی مجاز را ارائه کرده و والدین باید از میان این اسامی، اسم کودک خود را انتخاب کنند.
پیشتر محدویت انتخاب اسم در کوردستان بسیار بیشتر از حالا بود. معمولا تعداد زیادی از اسامی اصیل کوردی بویژه اسامی مرتبط با مبارزات خلق کورد، مانند اسامی رهبران، اسامی شهدا، تعداد زیادی از اسامی انقلابی کوردی و غیره ممنوع بودند. طی سال‌ها پدران و مادران زیادی برای داشتن حق انتخاب اسم برای فرزند خود به مبارزه پرداختند و گاهی ماهها و در مواردی حتی سال‌ها مقاومت کرده و برای فرزند خود شناسنامه نگرفتند. مبارزات این والدین هرگز دیده نشده و سخنی از آن به‌میان نیامده است، اما این تلاش‌ها سبب شده تا ممنوعیت بسیاری از اسامی برداشته شده و ثبت احوال مجبور به صدور شناسنامه شود.
در این رابطه ثبت احوال همیشه مدعی بوده که چنین محدودیت‌هایی وجود ندارد و اینها فقط شایعه و تبلیغات مخالفان است اما واقعیت این است که در میان بسیاری از خلق‌های غیرفارس این مسئله بارها دیده شده و کمتر کسی وجود دارد که خود و یا اطرافیان و نزدیکانش چنین مسئله‌ای را تجربه نکرده باشند.
معمولا خانواده‌هایی که فرزند دار شده و تصمیم می گیرند برای فرزند خود اسمی اصیل مطابق با فرهنگ و زبان خود انتخاب نمایند، با این اضطراب و نگرانی مواجه هستند که مبادا اسم انتخابی آنها در لیست اسامی ثبت احوال وجود نداشته باشد.
اگر اسم انتخابی در میان مجموعه‌ی اسامی ثبت احوال وجود نداشته باشد، در چنین حالتی والدین باید درخواستی رسمی ثبت کرده و آن را به مرکز استان بفرستند. در این درخواست باید دلایل انتخاب اسم، معنی آن و مدارک و اسنادی مبنی بر آنکه این اسم معنی مناسب و متناسب با ارزش‌های اعلام شده توسط دولت دارد را ارائه نمایند. سپس این درخواست به شور گذاشته شده و توسط شورایی که به همین منظور تشکیل شده بررسی شود.اگر شورا تشخیص دهد اسم مذکور مناسب است و هیچ کدام از خواسته‌ها و "ارزش های حکومت" را نقض نمی کند، با انتخاب آن موافقت می‌شود، در غیر اینصورت والدین نمی‌توانند با آن اسم برای فرزندشان شناسنامه بگیرند.
این شرایط برای برخی مناطق و استان ها بسیار دشوارتر است و سخت‌گیریها بسیار بیشتر می‌باشد. در استان‌هایی مانند استان کرماشان، حکومت به صورت هدف مند با بسیاری از اسامی کوردی مخالفت می‌کند. اینگونه والدین بسیاری مجبورند برای کودکانشان اسامی غیر کوردی انتخاب نمایند.
همچنین در استان هایی که جمعیت آن بیشتر از مذهب شیعه هستند، انتخاب اسامی امامان اهل سنت برای کودکان بسیار دشوار است و معمولا والدین با مخالفت‌ها و موانعی مواجه خواهند شد.
علاوه بر ممنوعیت انتخاب برخی اسامی، ثبت احوال خود مجموعه‌ای اسامی دخترانه و پسرانه را مشخص کرده و والدین بر این اساس باید برای فرزندان دختر و یا پسر خود اسم انتخاب کنند.
دولت به نحوی بسیار غیرملموس با استفاده از خلا‌های ذهنیت مردسالاری که بر جامعه تحمیل کرده است در بسیاری موارد اسمی که در یک منطقه اسم پسر بوده توسط ثبت احوال برای دختران ثبت شده و برعکس. در این صورت نمی‌توان این اسامی را انتخاب کرد و سیستم ثبت احوال آنرا نمی پذیرد.
علاوه بر ممنوعیت‌های بسیاری که برای انتخاب اسامی کوردی، ترکی و نظایر آن برای کودکان وجود دارد، انتخاب اسامی کوردی برای اماکن تجاری، تفریحی، خدماتی و غیره مانند مغازه ها و فروشگاه‌ها و غیره در تهران و بسیاری شهرهای دیگر ممنوع است.
رئیس پلیس اماکن تهران در این رابطه گفت، طبق دستورالعمل‌ها و بخشنامه‌هایی که با ما ارائه شده افراد فقط در شهرها و استان‌های مرتبط می‌توانند از اسامی و نام‌های به گفته‌ی او "محلی" استفاده کنند.
بر این اساس استفاده از اسامی کوردی، لری، شمالی، ترکی و غیره در تهران ممنوع است و افراد نمی‌توانند با این اسامی مجوز دریافت کنند و حتما باید از اسامی فارسی استفاده نمایند.
وی همچنین اعلام کرد، افراد فقط در شهرها و استان‌های مرتبط می‌توانند از این اسامی استفاده کنند. یعنی مثلا فقط در کوردستان می‌توان از اسامی کوردی یا فقط در شمال از اسامی شمالی و... می توان استفاده کرد.
البته لازم به ذکر است که در بسیاری از شهرهای کوردستان با اسامی کوردی مخالفت می‌شود. مثلا در شهر اورمیه شرایط برای کوردها به این صورت است. مغازه‌داران کورد و صاحب اصناف نمی‌توانند از اسامی کوردی برای مغازه‌ها و محل کسب و کار خود استفاده کنند. آنها بارها تهدید شده‌اند که در صورت استفاده از اسامی کوردی پروانه‌ی کسب و کار خود را از دست خواهند داد.
در سایر شهرها نیز برای انتخاب اسامی کوردی حتما باید از فیلتر اماکن عبور کرد. یعنی در زمان گرفتن مجوز حتما باید اسم انتخابی توسط اماکن بررسی و پذیرفته شود.
